Γραψε τους στα αρχίδια σου και πήγαινε στην κόλαση

Αυτό το κείμενο απευθύνεται κυρίως σε όσους υποφέρουν από κατάθλιψη ή νιώθουν πως έχουν χάσει τον εαυτό τους. Οι υπόλοιποι ... 

Λένε πως αν δεν ξέρεις πως να ξεκινήσεις ένα κείμενο, τότε το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να χρησιμοποιήσεις ένα απόφθεγμα. Ορίστε λοιπόν.


‘Εντάξει λοιπόν, θα πάω στην Κόλαση.’

Μαρκ Τουαίην


Είναι τα λόγια του Χακ από το μυθιστόρημα Χακελμπέρυ Φιν του Μαρκ Τουαίην. Ο Χακ το έχει σκάσει από το σπίτι του παρέα με τον Τζιμ, έναν μαύρο σκλάβο και ταξιδεύουν παρέα στο Μισισίπι πάνω σε μια σχεδία. Όταν ο Χακ καταλαβαίνει πως η ζωή της ελευθερίας είναι πιο δύσκολη από ότι την είχε φανταστεί, αποφασίζει να γράψει ένα γράμμα στο σπίτι του όπου ζητάει συγγνώμη κι εκλιπαρεί να τον δεχθούν πίσω. Ύστερα σκέφτεται τι θα σήμαινε αυτό, πως δηλαδή θα έπρεπε να ζει με την θρησκόληπτη μητριά του και την στρίγγλα αδερφή της και πως ο φίλος του ο Τζιμ θα πουλιόταν στο σκλαβοπάζαρο, και αποφασίζει να σκίσει το γράμμα. Το ‘εντάξει λοιπόν, θα πάω στην κόλαση’ το λέει με το που σκίζει το γράμμα. Προτιμάει να είναι ελεύθερος και πιστός στις αρχές του κι ας είναι επικίνδυνο παρά να είναι ασφαλής και να ανέχεται την βαρετή μητριά του και την στρίγγλα αδερφή της.

Όταν ξεκίνησα το μπλογκ βρέθηκα απέναντι σε ένα ας πούμε παρόμοιο δίλημμα. Αναρωτήθηκα αν θα ήταν σωστό να λέω αυτά που σκέφτομαι και αυτά που πιστεύω χωρίς εκπτώσεις και ωραιοποιήσεις. Σκέφτηκα πως κάποιοι άνθρωποι ίσως να έβρισκαν αυτά που γράφω προσβλητικά ή απρεπή, πως ίσως να έχανα μερικούς φίλους στην πορεία και πως ίσως στα μάτια κάποιων να φαινόμουν ‘παράξενος’ ή ‘γραφικός’. Έμοιαζε η απόφαση μου να ανοίγει την πόρτα μιας μικρής κόλασης φτιαγμένης από δυσάρεστα συναισθήματα και απογοήτευση. Όμως τελικά αποφάσισα και το μόνο που έχω να κάνω είναι να επαναλάβω τα λόγια του Χακ.

‘Εντάξει λοιπόν, θα πάω στην Κόλαση’

Μπορεί να ακούγεται δύσκολο και κάπως τρομαχτικό όμως θα προσπαθήσω με απλά επιχειρήματα και μερικά παραδείγματα να αποδείξω πως το να αποφασίζεις να πας στην κόλαση συνειδητά είναι, πολλές φορές, η πιο σωστή και υπεύθυνη επιλογή.

Η νύχτα που δεν θυμάμαι τίποτα

Πρέπει να ήταν Χριστούγεννα του 2012. Μπαίνω σε ένα μπαρ. Σε λίγο κρατώ ένα ποτήρι ουίσκυ στο χέρι μου, ανάμεσα σε μερικούς ανθρώπους. Το μοναδικό που θυμάμαι να κάνω εκείνη τη νύχτα είναι να σκέφτομαι το πόσο χαρούμενος ήμουν για τον εαυτό μου. 

Ο λόγος ήταν πως εκείνη την εποχή γυμναζόμουν συστηματικά και είχα μεγάλη αυτοπεποίθηση με το σώμα μου. Είχα σταματήσει το κάπνισμα και ακολουθούσα ένα αυστηρό πρόγραμμα διατροφής. Απέφευγα το τυρί και έτρωγα μόνο προϊόντα light και μακαρόνια ολικής άλεσης .Επίσης είχα μια ερωτική σχέση με μια κοπέλα που με έκανε να νιώθω πως είμαι φοβερός στο κρεβάτι. Θεωρούσα πως οι ερωτικές μου επιδόσεις είχαν να κάνουν με την σωστή διατροφή και την μεθοδική άσκηση. Το πιο σπουδαίο ήταν πως από τα χρόνια της εφηβείας μου είχα κάνει ένα τεράστιο άλμα όσο αφορά τις κοινωνικές μου δεξιότητες. Μπορούσα να μιλάω χωρίς να κοκκινίζω κι αν κάποιος έλεγε μια αστεία ατάκα μπορούσα να απαντήσω με κάτι εξίσου έξυπνο. Πολλές φορές ήμουν εγώ αυτός που έλεγε πρώτος τις έξυπνες ατάκες. 

" Όταν σε λίγο ξεκλείδωνα την πόρτα δεν είχα ιδέα πως αυτή θα ήταν η πρώτη νύχτα μιας σειράς από ατελείωτες νύχτες όπου για κάποιο λόγο, τον οποίο δεν μπορούσα να εξηγήσω, θα ένιωθα δυστυχισμένος και θα προτιμούσα να ήμουνα νεκρός. "

Στεκόμουν λοιπόν εκεί ανάμεσα στους φίλους και για πρώτη φορά συνειδητοποιούσα το πόσο είχα αλλάξει προς το καλύτερο μεγαλώνοντας. Έφυγα από το μπαρ σχεδόν ξημερώματα ανηφορίζοντας μόνος τον δρόμο προς το σπίτι μου. Στην διαδρομή συνέχισα να αναλογίζομαι τα επιτεύγματα μου παραπατώντας ζαλισμένος από το ποτό. Όταν σε λίγο ξεκλείδωνα την πόρτα δεν είχα ιδέα πως αυτή θα ήταν η πρώτη νύχτα μιας σειράς από ατελείωτες νύχτες όπου για κάποιο λόγο, τον οποίο δεν μπορούσα να εξηγήσω, θα ένιωθα δυστυχισμένος και θα προτιμούσα να ήμουνα νεκρός.

Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ τρεις στους δέκα άνδρες και εφτά στις δέκα γυναίκες στην Ελλάδα πάσχουν από κατάθλιψη. Επίσης το 33 % του πληθυσμού έχει σκεφτεί την αυτοκτονία ως λύση στα προβλήματα του. Ένας από αυτούς ήμουν κι εγώ κι ίσως να είσαι κι εσύ που με διαβάζεις. Δεν είμαι ψυχολόγος, ούτε θέλω να σου κάνω τον έξυπνο. Είναι απλά μια κουβέντα από κάποιον που το πέρασε σε κάποιον που ίσως να το περνάει τώρα. Αν θες άκουσε το, αν θες γράψε με στα παλιά σου τα παπούτσια, όμως για μένα ήταν το κλειδί για να βγω από αυτή την κατάσταση.


Ο λόγος που νιώθεις τόσο δυστυχισμένος είναι γιατί προσπαθείς να μην είσαι τόσο δυστυχισμένος.


Ναι φίλε μου είναι τόσο απλό. Σίγουρα αν η κατάσταση σου είναι πάρα πολύ σοβαρή, αν δυσκολεύεσαι να κάνεις ακόμα και τα πιο βασικά, να διεκδικήσεις ας πούμε ένα μεροκάματο, ή να φροντίσεις τον εαυτό σου, τότε χρειάζεσαι την βοήθεια ενός ειδικού. Όμως ο ειδικός θα σε βοηθήσει να σταθείς για λίγο στα πόδια σου και να σκεφτείς πιο καθαρά. Όμως μόνο εσύ, μόνο οι δικές σου πράξεις θα σε οδηγήσουν να απαλλαγείς από αυτό το μαρτύριο.

Θα αναρωτιέσαι τώρα τι σημαίνει αυτό το ‘ο λόγος που νιώθεις τόσο δυστυχισμένος είναι γιατί προσπαθείς να μην είσαι τόσο δυστυχισμένος.’ Δεν είναι κάτι φοβερό. Είναι αυτό που σου έχουν πει οι φίλοι σου, εκατοντάδες φορές, όμως αρνείσαι να το καταλάβεις. ‘Γραψτους όλους στα αρχίδια σου.’ Είναι πολύ σοφή κουβέντα αυτή και αρκετά παρεξηγημένη. Πολλοί νομίζουν πως σημαίνει να γίνεις αναίσθητος ή επικίνδυνος για τους γύρω σου. Κάθε άλλο. Γραψτους όλους στα αρχίδια σου πρακτικά σημαίνει να μάθεις να εκφράζεις τα συναισθήματα και τα πιστεύω σου χωρίς φόβο και ντροπή. Σημαίνει να μάθεις να είσαι ο εαυτός σου και να το υπερασπίζεσαι ακόμα κι αν αυτό σημαίνει απόρριψη ή αποτυχία.

Ελπίζω αυτό το κείμενο να είναι αφορμή για να ξεκινήσεις να το κάνεις.

Ένας παράδεισος δυστυχισμένων

Ζούμε σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια πια κάτω από αυτό που πολύ αφηρημένα μπορούμε να ονομάσουμε χριστιανική ηθική, τουλάχιστον όπως αυτή γίνεται αντιληπτή και εφαρμόζεται από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Η ηθική αυτή βασίζεται σε δυο ιδέες.

Η πρώτη ιδέα είναι πως υπάρχει ένας πανάγαθος και παντοδύναμος Θεός ο οποίος βλέπει και ξέρει όλες τις πράξεις μας και τις σκέψεις μας και μας κρίνει ανάλογα.

Η δεύτερη ιδέα είναι πως υπάρχει ζωή μετά το θάνατο. Αυτό σημαίνει πως ο πιο μεγάλος φόβος, η πιο τραγική διαπίστωση κάθε ανθρώπου, πως δηλαδή, κάποια στιγμή θα πάψει να υπάρχει, μπορεί να αναιρεθεί. Σύμφωνα με την χριστιανική θρησκεία μπορούμε όλοι να ελπίζουμε σε μια αιώνια ζωή, όπου θα είμαστε παντοτινά ευτυχισμένοι. 

 "Κάπου στο πίσω μέρος του μυαλού μας υπάρχει πάντα η πεποίθηση πως υπάρχει κάποιος που νοιάζεται για εμάς. Πως έχουμε άφθονο χρόνο και πως αν κάνουμε τις σωστές πράξεις τότε το σύμπαν θα μας το ανταποδώσει."

Ο δρόμος για να φτάσουμε σε αυτή την αιώνια ευτυχία είναι να είμαστε καλοί άνθρωποι. Να κάνουμε και να σκεφτόμαστε πράγματα τα οποία ο Θεός θα κρίνει ως ηθικά και σωστά ώστε να μας ανοίξει την πόρτα στην αιώνια ευτυχία. Αν δυσκολεύεστε να το καταλάβετε σκεφτείτε το κάπως σαν μια ταινία του Χόλυγουντ. Τα καλά παιδιά στο τέλος πάντα κερδίζουν τους κακούς και ζουν ευτυχισμένα.

Κατά την γνώμη μου αυτή η ηθική έχει μια σειρά από πολύ σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις. 

Πρώτα από όλα διδάσκει στους ανθρώπους να είναι ανεύθυνοι όσο αφορά τις πράξεις τους. Φανταστείτε μια μητέρα που κάθε φορά που το παιδί της πάει να κάνει ένα λάθος, αντί να του εξηγεί γιατί αυτό που κάνει είναι λάθος, αρκείται μόνο στο να του πει πως η πράξη του αυτή θα τον οδηγήσει στην κόλαση.

Αν πατήσεις με τα παπούτσια στο χαλί θα καείς στην κόλαση

Αν δεν κάνεις τα μαθήματα σου θα καείς στην κόλαση.

Ένας άνθρωπος που παιδαγωγείται με αυτό τον τρόπο δεν αποκτά καμιά κριτική ικανότητα ως προς το τι είναι σωστό ή λάθος για τον εαυτό του και τους γύρω του.

Η άλλη αρνητική συνέπεια είναι πως ο οποιοσδήποτε μουρλός μπορεί να σε κάνει υποχείριο του. Εφόσον δεν χρειάζεται να εξηγήσει γιατί μια πράξη είναι λανθασμένη, βάση των συνεπειών της, τότε μπορεί να ονομάσει αμαρτία οτιδήποτε θέλει και να σε γεμίζει με τρόμο για την επερχόμενη τιμωρία.

Η τελευταία και χειρότερη συνέπεια είναι πως μαθαίνει τους ανθρώπους να αρνούνται την τραγικότητα της ζωής. Κάπου στο πίσω μέρος του μυαλού μας υπάρχει πάντα η πεποίθηση πως υπάρχει κάποιος που νοιάζεται για εμάς. Πως έχουμε άφθονο χρόνο και πως αν κάνουμε τις σωστές πράξεις τότε το σύμπαν θα μας το ανταποδώσει.

Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Προσπαθούμε πάρα πολύ σκληρά να κάνουμε το σωστό γιατί πιστεύουμε πως αυτό θα μας ανταποδοθεί.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που το σύγχρονο μάρκετινγκ βασίζεται πάνω σε αυτή την απλή ιδέα. Αν έχεις το τελευταίο κινητό, αν φοράς τα πιο μοντέρνα ρούχα, αν καπνίζεις τα τσιγάρα που καπνίζουν οι άντρες, αν αγοράσεις το πιο καλό αμάξι, αν φοράς το καλύτερο χαμόγελο σου, τότε μπορείς να ελπίζεις πως θα μπεις στον παράδεισο των διαφημιστικών τρέηλερ εκεί όπου ο ουρανός είναι πάντα γαλανός και οι δίμετρες κουκλάρες λιώνουν για πάρτη σου. 

Η ευτυχία του σύγχρονου παράδεισου εξαρτάται από μερικά καταναλωτικά προϊόντα, όπως άλλοτε η αιώνια ζωή διασφαλιζόταν με μια σειρά από τυποποιημένες φιλανθρωπίες και γονυκλισίες στον ναό.

Χωρίς συναισθήματα

Ο σύγχρονος άνθρωπος τρέμει με το ενδεχόμενο να αποκαλυφθεί η ευάλωτη πλευρά της ζωής του. Διάβαζα πρόσφατα μια απίστευτη μελέτη για το ποια παραμύθια διαβάζουν οι γονείς στα παιδιά τους κι έλεγε πως οι μητέρες αποφεύγουν τα περισσότερα κλασσικά παραμύθια γιατί μιλούν πολύ ανοιχτά για τον θάνατο.

"Κάπως έτσι σιγά σιγά μας διαποτίζει όλους η σύγχρονη θρησκεία της ευτυχίας. Μια προσπάθεια να είμαστε συνέχεια χαρούμενοι, δυναμικοί, ορθολογιστές και αισιόδοξοι όπως τα πρότυπα μας στην τηλεόραση και το σινεμά."

Μοιάζει πια να είναι εγκληματικό να μιλάς για την σκοτεινή πλευρά της ζωής. Μοιάζει εγκληματικό να αποδέχεσαι το γεγονός πως είσαι φθαρτός και αναλώσιμος. Πράγματι, το να είσαι ευάλωτος είναι η σύγχρονη αμαρτία. Το βλέπεις καθημερινά ακόμα και στις αναρτήσεις στο facebook. Όλοι χαμογελάνε. Όλοι περνάνε τέλεια. Όλοι συλλέγουν εμπειρίες. Το ακούς στην μουσική και τα τραγούδια, το αναγνωρίζεις στις εικόνες που αναπαράγονται παντού γύρω σου. Αφηρημένοι στίχοι ευδαιμονίας. Αφηρημένες εικόνες με ηλίθιες ατάκες για την ομορφιά της ζωής και την αγάπη. 

Το κακό είναι πως πιστεύουμε πως μέσα από όλα αυτά εκφράζουμε τους εαυτούς μας και την αλήθεια μας, όμως στην ουσία πρόκειται για αναπαραγωγές τετριμμένων κλισέ και εν πολλοίς διαφημιστικών μηνυμάτων. Μας είναι δύσκολο να καταλάβουμε πόσο πολύ επηρεαζόμαστε από τις εικόνες και τις πληροφορίες με τις οποίες βομβαρδιζόμαστε καθημερινά, όμως συμβαίνει. Σύμφωνα με τον κοινωνικό ψυχολόγο John Bargh οι άνθρωποι πέφτουν θύματα του λεγόμενου φαινομένου του Χαμαιλέοντα.

Είναι η υποσυνείδητη τάση που έχουμε όλοι να μιμούμαστε τις πράξεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές των ανθρώπων γύρω μας. Όπως είναι αναμενόμενο, έχουμε ακόμα μεγαλύτερη τάση να μιμούμαστε ανθρώπους που έχουν πιο υψηλό στάτους από εμάς, όπως για παράδειγμα ανθρώπους στην τηλεόραση.

Κάπως έτσι σιγά σιγά μας διαποτίζει όλους η σύγχρονη θρησκεία της ευτυχίας. Μια προσπάθεια να είμαστε συνέχεια χαρούμενοι, δυναμικοί, ορθολογιστές και αισιόδοξοι όπως τα πρότυπα μας στην τηλεόραση και το σινεμά. Ίσως για αυτούς να είναι κι έτσι. Ίσως να μην είναι και πολύ δύσκολο να είσαι συνέχεια χαρούμενος αν είσαι ένας τύπος που βγάζει πάνω από εκατό χιλιάδες δολάρια το μήνα. Αν όμως είσαι ένας άνθρωπος που παλεύει με την ανεργία σε μια φτωχοποιημένη χώρα στην άκρη της μεσογείου, τότε είναι ακατόρθωτο και πάνω από όλα είναι ψεύτικο και ανειλικρινές. Το μόνο που καταφέρνεις είναι να καταπιέζεις τα συναισθήματα σου και να υπογράφεις συμβόλαιο με την μεγαλύτερη επιδημία της εποχής μας. Την κατάθλιψη.

Το ημερολόγιο μου

Τα χρόνια της κατάθλιψης ζούσα μια πραγματική παράκρουση. Δεν μπορούσα να καταλάβω τι μου συνέβαινε. Ακολουθούσα όλες τις συνταγές ευτυχίας. Είχα ωραίο σώμα, αγόραζα τακτικά καινούρια ρούχα για να είμαι στην μόδα, είχα πολλές κοινωνικές κι ερωτικές σχέσεις. Κι όμως όταν έπεφτα το βράδυ στο κρεβάτι να κοιμηθώ η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά και με κατέβαλε ένα συναίσθημα πνιγμού. Η κατάσταση αυτή ήταν τόσο ανυπόφορη ώστε ύστερα από μερικούς μήνες σκεφτόμουν σοβαρά να βάλω τέλος στην ζωή μου. 

Περιστασιακά καθόμουν κι έγραφα μερικά πράγματα σε ένα τετράδιο. Ήταν πράγματα για τα οποία ντρεπόμουν. Θεωρούσα πως ήταν απομεινάρια ενός παλιότερου, εφηβικού εαυτού μου, τα οποία θα έπρεπε κάποια στιγμή να ξεφορτωθώ. Σε ένα βαθμό πίστευα πως ήταν αυτό το υπόλειμμα από το παρελθόν που ευθυνόταν για την διαταραχή του ύπνου μου και τις ταχυπαλμίες. Μια μέρα έγραψα μια λίστα με τα δέκα πράγματα που δεν θα αλλάξουν ποτέ. Ήταν η πεμπτουσία του παράξενου μου εαυτού.



Δέκα πράγματα που δεν θα αλλάξουν ποτέ

1) Η απέχθεια μου για τα υποκοριστικά. Γκομενάκια, τυπάκια, μπαράκια, φιλαράκια ... πρέπει να απαγορευθούν δια νόμου.

2) Η υποκρισία των αριστερών και των παπάδων. Όσο πιο επαναστάτης στην ιδεολογία τόσο πιο συμβιβασμένος στην ζωή. Όσο πιο ηθικός στα κηρύγματα τόσο πιο σιχαμένος στην πράξη.

3) Η αγάπη μου και το μίσος μου για τις πρώην μου. Ήταν όλες τους υπέροχες, ήταν όλες τους καριόλες.

4) Ο αυνανισμός στο μπάνιο το πρωί. Καμιά φορά και το βράδυ.

5) Η θέση του γάτου μου στην πολυθρόνα.

6) Η ταραχώδης σχέση και ο φόβος μου για τον πατέρα.

7) Οι χλιαροί φίλοι που δεν με αγάπησαν και δεν τους αγάπησα ποτέ.

8) Ο τρόπος που ερωτεύομαι. Χτυποκάρδι και στύση και μια επιθυμία να πεθάνω.

9) Το 'Μόνο Ολυμπιακός'

10) Το  'Μόνο Μελαχρινές.'

" Ίσως να παρεξηγήσουν τις προθέσεις σου και να παρερμηνεύσουν τα λόγια σου όμως δεν μπορείς να κάνεις κάτι για αυτό. Λες αντίο και προχωράς παρακάτω."

Σκεφτόμουν με τρόμο την μέρα που κάποιος θα άνοιγε εκείνο το τετράδιο και θα διάβαζε τις πιο μύχιες μου σκέψεις. Την μέρα που θα καταλάβαιναν όλοι πόσο μαλάκας ήμουν, πόσο αδύναμος, πόσο στενόμυαλος. Δεν μου περνούσε από το μυαλό πως αυτή ακριβώς ήταν η αιτία της δυστυχίας μου. Δεν ήθελα να παραδεχθώ πως απλά φοβόμουν να δείξω την ευάλωτη μου πλευρά. Φοβόμουν την απόρριψη των ανθρώπων που θα διαφωνούσαν μαζί μου, το μίσος αυτών για τους οποίους δεν πίστευα τα καλύτερα. Ήθελα να τα έχω καλά με όλους, να έχω όλες τις πόρτες ανοιχτές. 

Έτρεμα με την ιδέα πως θα αποκάλυπτα κάποτε την σκοτεινή πλευρά μου. Προσπαθούσα να κρύψω τις αδυναμίες μου και τις ευαισθησίες μου και ένιωθα απελπισία με την σκέψη πως κανείς δεν θα με γνώριζε ποτέ αληθινά. Το αποτέλεσμα ήταν να βυθίζομαι σε μια ζωή που δεν μου άρεσε. Να γίνομαι σχολαστικός με ένα σωρό μαλακίες όπως τα μαύρα μακαρόνια και τα τυριά χωρίς λιπαρά και τα ρεπς στο γυμναστήριο περιμένοντας, με την καλή διαγωγή μου, να μου δοθεί κάποτε μια θέση στον παράδεισο. 

Εδώ και κάποιο καιρό αποφάσισα να κάνω αυτό που έπρεπε να είχα κάνει από την πρώτη στιγμή.  Να είμαι ο εαυτός μου. Το ξέρω πως δεν είναι εύκολο. Το ξέρω πως σε φέρνει σε δύσκολη θέση με κάποιους ανθρώπους. Ίσως να παρεξηγήσουν τις προθέσεις σου και να παρερμηνεύσουν τα λόγια σου όμως δεν μπορείς να κάνεις κάτι για αυτό. Λες αντίο και προχωράς παρακάτω. Όσο για το ευάλωτο κομμάτι σου, αυτό για το οποίο ντρέπεσαι και φοβάσαι, είναι ίσως η πιο όμορφη πλευρά του εαυτού σου, αυτό που θα σε φέρει κοντά με άλλους ανθρώπους που έχουν παρόμοιες ευαισθησίες και φόβους με εσένα. Είναι επίσης ο μόνος τρόπος να έχεις ερωτική ζωή. Η ίδια η ερωτική πράξη απαιτεί να είσαι ευάλωτος περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Ότι και να κάνεις, όταν είσαι γυμνός, θα είναι πολύ δύσκολο να κρύψεις τον αληθινό σου εαυτό και αν το προσπαθήσεις το πιο πιθανόν είναι να τα κάνεις σκατά και να περάσεις ένα απαίσιο βράδυ.

Είτε σου αρέσει ή όχι καλέ μου φίλε βρίσκεσαι στην ίδια θέση που βρισκόταν κι ο Χακ στο υπέροχο βιβλίο του Μαρκ Τουαίην. Έχεις δύο επιλογές. Να φοβηθείς και να γίνεις σκλάβος των άλλων και των απαιτήσεων που έχουν για σένα ή να προχωρήσεις μπροστά αποδεχόμενος την συνέπεια της επιλογής του να είσαι ο εαυτός σου. Είναι μια δύσκολη απόφαση κι αυτή η απλή φράση αποτυπώνει απόλυτα την σοβαρότητα της. Αν είσαι έτοιμος πες την και ξεκίνα. 

Εντάξει λοιπόν, θα πάω στην κόλαση